OBSESİF-KOMPULSİF BOZUKLUK İÇİN DANIŞAN VE DANIŞAN YAKINLARINI BİLGİLENDİRME KILAVUZU Zaman zaman hepimizin aklına evden çıkarken kapıyı kilitleyip kilitlemediğimiz, ya da ocağın altını kapatıp kapatmadığımız soruları takılabilir ve bazen bunları birden çok kez kontrol etmek isteyebiliriz. Bu düzeyde endişeler ve kontrol davranışları günlük yaşantımızı çok kısıtlı ölçüde etkiler ve bunların ciddiyeti anlamında kaygı duymamız gerekmez. Ancak gerçekten Obsesif Kompulsif Bozuklukla (OKB) yaşamak zorunda olan biri için, bu durum sosyal, ailevi ve mesleki yaşamlarını önemli ölçüde etkileyen, kısıtlayan bir hal alabilir ve kişiler için tüketici bir durumdur. OKB kişinin kendi çabalarıyla başetmesi zordur ve çoğu zaman kişinin kendisine rahatsızlık veren durumdan kaçınmasına ve ya endişelerinin yoğunlaşmaması için belirli davranışları ritüeller şeklinde tekrar tekrar gerçekleştirmesine yol açar. Bu durumu yaşayan kişi kendisine kaygı ve rahatsızlık veren, istenmeyen düşüncelerinin çoğu zaman akla yatkın ve mantıklı olmadığının farkındadır ancak sorun bunların verdiği rahatsızlık durumu ile baş edememesi ve bundan dolayı durumu hafifletmek adına başka istemediği davranışlara baş vurmak zorunda kalmasıdır. OKB doğru tedavi ve bilişsel ve davranışçı başa çıkma stratejileri ile kontrol altına alınabilen bir rahatsızlıktır ve doğru yardım alındığında kişi için başta imkansız gibi görünse de istenmeyen ve akla yatkın olmayan düşüncelerin kişinin yaşantısı üzerindeki etkileri zamanla azaltılabilir. Günümüzde OKB tedavisinde, medikal tedavi, Maruz Bırakma ve Tepki Önleme Terapisi ve Bilişsel Terapi en yaygın kullanılan müdahale seçenekleridir. Özellikle Maruz Bırakma ve Tepki Önleme Terapisi, OKB’nin kompulsif davranış ve ritüellerini kontrol etmede kısa sürede önemli etki sağlayarak, tedaviye uyumu kolaylaştırır. Bilişsel Terapi ile de kişiye sıkıntı ve zorluk veren düşünce, imgelenim ve dürtülerin kontrol edilmesine yönelik çalışmalar gerçekleştirilir. Eklektik ve efektif bir çalışma ile OKB, oldukça etkili şekilde kontrol edilebilir ve düzeltilebilir bir rahatsızlıktır. Obsesif Kompulsif Bozukluk nedir? OKB, kontrol edilemeyen, istenmeyen, tekrarlayıcı ve ritüelleşmiş bazı davranışların kişi tarafından gerçekleştirilmek zorunda hissedildiği bir kaygı bozukluğudur. Obsesif düşüncelerin ve kompulsif davranışların mantıksız olduğunun bilincinde olsa da, OKB’si olan kişi bunlara karşı koymayı ve bunlardan kurtulmayı sağlayamaz. Bu düşünce ve davranışlar kişinin zihnini sürekli meşgul eder ve bunları durdurması artık imkansızmış gibi gözükmeye başlar. Kişi yeterince temiz olmadığı düşüncesiyle elini düzinelerce kez yıkayabilir veya gün içerisinde defalarca ocağın kapalı olup olmadığını kontrol edebilir. Hatta bir süre sonra bu düşünceden kurtulamayarak, sosyal ve mesleki yaşantısınaa sekte vuracak şekilde evi terk etmede zorlanabilir. Kişinin sahip olduğu obsesyon ve kompulsiyonların klinik görünümü çok fazla çeşitlilik gösterebilir. Istenmeyen düşüncelerin içeriği ve bunlarla baş edememeden doğan istemsiz davranışların şekli el yıkamadan, aşırı kontrol davranışlarına, sayı saymadan, belirli nesnelere dokunamamaya ya da aşırı dokunmaya, oje sürememeden, el sıkamamaya, çocuğunu kucağına alamamadan, klozete oturamayaya kadar çok çok değişkenlik gösterebilir. Obsesyonlar kişinin zihninde tekrar tekrar beliren istenmeyen düşünceler, görüntüler veya dürtüler şeklinde ortaya çıkabilir. Bu obsesyonlar kişi için engellenemez ve rahatsız edicidir. Kompulsiyonlar ise rahatsız edici obsesyonların etkilerinin hafifletilmesi için başvurulan ve yapıldığı takdirde obsesyonların oluşmayacağı inancıyla tekrar tekrar gerçekleştirilen davranış ve ritüellerdir. Kirlenmeden korkan biri için bu sürekli temizlenme ritüelleri, başına kötü bir şey gelmesinden korkan biri için belirli bir eylemi tekrarlama şeklinde görülebilir. Ancak kompulsiyonlar kişinin obsesyonlardan kurtulmasını ve kişinin rahatlamasını sağlamaz. Obsesyonlar genelde güçlenerek geri gelirler ve kompulsiyonların genişlemesine ve çeşitlenmesine yol açarlar. Bu kısır döngü sıklıkla endişenin artmasına ve yeni obsesyonlar ve kompulsiyonların yeni birer endişe kaynağı olarak ortaya çıkmasına sebebiyet verir. Kişi için bu obsesyon ve kompulsiyon döngüsü yaşamın büyük bir alanını ve zamanını işgal eder hale gelir. Obsesif düşünce endişeye, endişe kompulsif davranışa, kompulsif davranış geçici bir rahatlamaya yol açsa da, bu rahatlamanın geçiciliği ve işe yaramazlığı obsesif düşüncenin kurtulanamaz olduğu düşüncesini güçlendirerek döngünün daha şiddetli şekilde yeniden başlaması ile sonuçlanır.
OKB yaşayan kişiler genellikle şu kategorilerden birine denk düşerler ancak OKB’nin bu kategorilere uymayan çok çeşitli görünümleri de olabilmektedir:
El yıkayıcılar: Bu grup genellikle kirlenmeden korkar ve temizlik ve el yıkama kompulsiyonları yaygın görülür. Kontrol ediciler: Bu gruptakiler sürekli olarak birşeyleri kontrol ederler (ocağı kapatıp kapatmadıkları, kapıyı kilitleyip kilitlemedikleri gibi). Tehlike ve zarar görme obsesyonları vardır. Şüpheciler: Bu kişiler genellikle bazı şeyleri yapmadıklarında veya doğru şekilde yapmadıklarında kötü bir şey olacağına ve cezalandırılacaklarına dair obsesyonlara sahiptir. Sayıcılar ve düzenleyiciler: Bu gruptakiler düzen ve simetri obsesyonlarına sahiptir. Belirli sayı, renk ve düzenler konusunda çeşitli batıl inançları mevcut olabilir. İstifçiler: Bu gruptakiler genellikle bir şeyi attıklarında kötü bir şey olacağını düşünürler. Kullanmadıkları veya ihtiyaçları olmadığı halde hiçbir şeyi atamazlar. İstifleme davranışı OKB’nin yaygın klinin görünümlerindendir. Bu kompulsiyona depresyon, post travmatik stres bozukluğu, kompulsif satın alma, kleptomani, Hiperaktivite ve dikkat eksikliği bozukluğu gibi farklı bozukluklar da eşlik edebilir.
Obsesif Kompulsif Bozukluğun Belirtileri
Başlangıçta da bahsedildiği gibi zaman zaman herkes obsesif düşüncelerle boğuşabilir ve bazı rahatlatıcı davranış ve ritüelleri gerçekleştirebilir. Bu kişi de illa ki OKB olduğunu göstermez. OKB’de bu düşünce ve davranışların kişiye yoğun endişe ve rahatsızlık vermesi, kişinin günlük yaşamını ve ilişkilerini önemli ölçüde etkilemesi ve çokça zamanını alması beklenir. Çoğu OKB vakasında, kişilerde hem obsesyonlar hem de kompulsiyonlar bulunur, ancak bazı nadir vakalarda bunlardan sadece biri bulunabilir. Obsesif düşünceler, OKB’nin en yaygın semptomlarındadır. Bunlar genellikle, • Kirlenme, hastalık bulaşması veya başkalarına hastalık bulaştırma korkusu; • Kontrolü kaybetme, kendine ve başkalarına zarar verme korkusu; • Kişiyi rahatsız eden cinsel veya şiddet içerikli düşünceler ve görüntüler; • Dini ve ahlaki açıdan rahatsızlık veren düşünceler, günahkar olma, cezalandırılma korkusu; • İhtiyacı olmasa da bazı şeyleri kaybetme, kaybettiğinde kötü bir şey olacağı korkusu, • Herşeyin belirli bir düzende olması gerektiği obsesyonu, • Birşeyin uğurlu ya da uğursuz olduğuna dair aşırı derecede batıl inanç.
Kompulsiyonlar ise genellikle aşağıdaki görünümdedir; • Tekrarlayıcı kontrol davranışları (özellikle kilitler, aletler ve prizler) • Yakınlarının güvende olup olmadığını sürekli kontrol etme, • Endişeyi azaltmak için sayı sayma, parmak tıklatma, belirli kelimeleri tekrar etme gibi mantıklı olmayan ritüelleri tekrar etme, • Temizlik ve yıkama işlerine çok zaman harcama, • Nesneleri belirli şekil ve düzenlerde “olması gerektiği için” organize etme, • Dini endişeler ve cezalandırılma korkusuyla sürekli dua etme veya başka ritüellerde bulunma, • Eski, ihtiyaç kalmayan veya çöp diye tabir edilebilecek eşya ve atıkları biriktirmek Obsesif kompulsif bozukluğun başlangıcı genellikle genç yetişkinlik ve ergenlik dönemlerindedir, ancak zaman zaman çocuklarda da OKB benzeri belirtiler görülebilir. Çocuklarda OKB belirtileri Dikkat Eksikliği ve Hipeaktivite Bozukluğu, otizm ve Tourette sendromu gibi bozuklukla benzerlik gösterebildiği için tanı detaylı tıbbi ve psikiyatrik değerlendirme sonucu konulmalıdır. OKB bazı durumlarda travma yaratan bir olayın sonucu olarak ortaya çıkabilir ve el yıkama, aşırı temizlik ve aşırı temizlenme gibi kompulsiyonları tetikleyebilir. OKB’nin bir travma sonrası ortaya çıktığı veya şiddetlendiği durumlarda, sadece OKB’yi tedavi etmeye yönelik bilişsel davranışçı yaklaşımlar yeterli olmayabilir ve altta yatan travmanın çalışılması ve etkilerinin azaltılması önceliklidir.
İzmir psikolog, İzmir aile terapisti, izmir aile danışmanı, izmir evlilik danışmanı, izmir psikolojik danışmanlık merkezi, alsancak psikolog, izmirde psikolog tavsiye
OBSESİF-KOMPULSİF BOZUKLUK İÇİN DANIŞAN VE DANIŞAN YAKINLARINI BİLGİLENDİRME KILAVUZU